Αμπέρ, Αντρέ-Μαρί

(André Marie Ampére, Πολεμιέ-ο-Μον-ντ’ Ορ, Λιόν 1775 - Μασσαλία 1836). Γάλλος φυσικός, μαθηματικός, χημικός, φυσιοδίφης και φιλόσοφος. Ο πατέρας του, Ζαν-Ζακ Αμπέρ, ήταν έμπορος μεταξιού, ενώ ο ίδιος, προικισμένος με πρώιμη πνευματική ωριμότητα και καταπληκτική μνήμη, υπήρξε αυτοδίδακτος. O A. αποφασίζει να αρχίσει τις πανεπιστημιακές σπουδές του στη χημεία και σε ηλικία μόλις 25 ετών διορίζεται καθηγητής στο λύκειο της Λιόν. Το 1802 γίνεται γνωστός με το δοκίμιό του Η μαθηματική θεωρία των τυχερών παιχνιδιών (La Théorie mathématique des jeux du hasard).Τότε πηγαίνει στο Παρίσι όπου βρίσκει μια θέση προγυμναστή (repetiteur) της μαθηματικής ανάλυσης στην πολυτεχνική σχολή. Το 1808 διορίζεται γενικός επιθεωρητής των πανεπιστημίων και τον επόμενο χρόνο καθηγητής στην πολυτεχνική σχολή. Μέλος της Ακαδημίας Επιστημών από το 1814, γίνεται καθηγητής της φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού το 1819. Παράλληλα με τα πολυάριθμα αυτά καθήκοντα, αρχίζει να γράφει σημαντικές φιλοσοφικές και μαθηματικές μελέτες και κάνει σειρά εργασιών στη χημεία (1814-16), οι οποίες τον οδηγούν στην ανακάλυψη του νόμου που φέρει σήμερα το όνομα Αβογκάντρο-Α. Από την άποψη των επιστημονικών ανακαλύψεων, το έτος 1820 ορίζει την αρχή της πιο λαμπρής περιόδου του μεγάλου αυτού επιστήμονα. Τότε αρχίζει τα πειράματα και τις έρευνές του γύρω από τον ηλεκτρισμό, που του επιτρέπουν να εξηγήσει την αλληλεπίδραση μεταξύ αγωγού που διαρρέεται από ρεύμα και μαγνήτη. Μελετά επίσης την αμοιβαία δράση αγωγών που διαρρέονται από ρεύμα και πλησιάζει πολύ στην ανακάλυψη της επαγωγής. Έτσι, μέσα σε λίγες εβδομάδες δημιουργεί την ηλεκτροδυναμική, της οποίας τα ουσιαστικά σημεία ισχύουν μέχρι σήμερα. Συγκεντρώνει τα συμπεράσματα των ερευνών του στο βιβλίο του Η αναλυτική θεωρία των ηλεκτροδυναμικών φαινομένων όπως συνάγεται αποκλειστικά και μόνο από το πείραμα (La Théorie analytique des phénomènes électrodynamiques uniquement déduits de l’ expérience).Σε συνεργασία με τον Αραγκό, πραγματοποιεί πολυάριθμες εφαρμογές της θεωρίας του: κατασκευάζει τον πρώτο ηλεκτρομαγνήτη, συσκευές μέτρησης των ηλεκτρικών ρευμάτων (γαλβανόμετρα και αμπερόμετρα) και συλλαμβάνει την ιδέα της βασικής αρχής του ηλεκτρικού τηλέγραφου. Πρώτος ο Α. χρησιμοποιεί τους όρους ρεύμα (ηλεκτρικό) –μέχρι τότε ονομαζόταν σύγκρουση (conflit)– και τάση. Το 1824 διορίζεται καθηγητής της φυσικής στο Κολέγιο της Γαλλίας και συνεχίζει τις έρευνές του. Το 1832, παρά τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις, υπερασπίζεται τον Ζοφρουά Σεν Ιλέρ υποστηρίζοντας τις εξελικτικές αντιλήψεις του τελευταίου. Στα τελευταία χρόνια της ζωής του επιχειρεί μια ταξινόμηση όλων των ανθρώπινων γνώσεων με τον τίτλο Δοκίμιο περί της φιλοσοφίας των επιστημών (Essai sur la philosophie des sciences).O Α., χάρη στην έκταση της επιστημονικής του εργασίας και τη σημασία των ανακαλύψεών του, που εφαρμόζονται ευρύτατα στην εποχή μας, παραμένει ένας από τους μεγαλύτερους φυσικούς. Προσωπογραφία του Αντρέ-Μαρί Αμπέρ στο μουσείο της γενέτειράς του (φωτ. Igda).